سازند دلیچاى معرف نخستین واحد سنگى از رسوبهاى دریایى ژوراسیک البرز است که به ویژه در دامنه جنوبى این کوهها برونزد دارد. در این سازند، نوع سنگها و سنگوارهها نشانگر نهشت در یک محیط دریایى است که با شرایط دریاچهاى – مردابى نهشتههاى زیر آن (گروه شمشک) و ردیفهاى کربناتى ستبر لایه رویى (سازند لار) تفاوت آشکار دارد، به گونهاى که سازند مارنى دلیچاى نقش یک لایه راهنماى زودفرساى مایل به سبز دارد که ردیفهاى تیره رنگ زغالدار پایینى را از صخرههاى بلند رویى جدا مىکند. بُرش الگوى سازند دلیچاى (اشتایگر 1966)، در پهلوى راست رودخانه دلیچاى (پل فردوسى)، در خاور شهرستان دماوند است که حدود 107 متر ستبرا دارد ولى این ضخامت ثابت نیست و حتى ممکن است به صفر برسد.در بیشتر نقاط، سازند دلیچاى از نوع مارن، سنگآهکهاى مارنى، کمى اسپارى و نازک لایه است که میانلایههایى از شیلهاى مارنى دارد. گاهى میزان مارن بیشتر از سنگآهک است، به همین رو از واژه مارنهاى دلیچاى استفاده مىشود. ریختشناسى پشته مانند و رنگ سبز – خاکسترى روشن از ویژگىهاى این سازند است که به شناسایى آن کمک مىکند.در بیشتر بُرشها به ویژه در مناطق زیرآب، فیروزکوه و سمنان، سازند دلیچاى با افق کنگلومراى کوارتزى سفیدرنگ آغاز مىشود و گاهى نیز لایههاى آغازین این سازند داراى قلوههاى لیمونیتى و ترکهاى گلى فراوان است. وجود کنگلومرا، قلوههاى لیمونیتى، ترکهاى گلى، دگرشیبى موازى در ناحیه جام (علوى نایینى، 1973)، دگرشیبى زاویهاى در شمال قزوین (آنلز، 1975)، ده متر ائولیت آهندار در ناحیه نشل (اشتایگر، 1966)، وجود 30 متر رُس سُرخرنگ آهندار در شمال جرآت (اشتایگر، 1966)، مؤید آن است که بر خلاف نظر آسرتو، مرز زیرین دلیچاى ناپیوسته است. مرز بالاى دلیچاى با سازند لار تدریجى است و در محل حذف لایههاى مارنى و آغاز لایههاى چرتدار سازند لار انتخاب مىشود. سنگوارههاى گوناگون به ویژه آمونیتهایى مانند Parkinsonia oarkinson ، Oppelia subradiata Ebrayicerace pseudoanceps نشان مىدهند که مرزهاى زیرین و بالایى دلیچاى زمان گذر است، ولى به طور کلى، سن سازند دلیچاى از باژوسین پسین تا کالووین است.گسترش جغرافیایى سازند دلیچاى محدود به البرز (دماوند، کرج، آبیک، شمال قزوین، دره هراز، سمنان، جام، شاهرود و 000) نیست. این سازند همچنان در کوههاى سلطانیه زنجان، مراغه، آبگرم همدان و جنوب خاورى دریاچه ارومیه گزارش شده است. سازند دلیچاى را مىتوان با توالىهاى سنگى مشابه در کپهداغ (سازند چمن بید)، ایران مرکزى (سازند بَغَمشاه) و حتى در شمال افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و پامیر مرکزى مقایسه کرد.در جنوب آزادشهر، گاهى در زیر صخرههاى بلند مالم (سازند لار) ردیفى از سنگآهکهاى سُرخ نازکلایه وجود دارد که جایگاه چینهشناسى مشابه با سازند دلیچاى دارد ولى با آن (دلیچاى) هم رخساره نیست. به همین دلیل اشتامفلى (1978) به این سنگآهکها « سازند فَرسیان » نام داده است.
نظرات شما عزیزان:
.: Weblog Themes By Pichak :.